Η Ζητιάνα του Λοκάρνο

Η "Ζητιάνα του Λοκάρνο" αποτελεί το πιο σύντομο από τα εννέα διηγήματα
του γερμανού πεζογράφου και θεατρικού συγγραφέα Χάινριχ φον Κλάιστ, τα
οποία λόγω της μεγάλης τους έκτασης χαρακτηρίζονται συνήθως νουβέλες.
Πρόκειται για μια "μοναδική", όπως έχει ονομαστεί, "περίπτωση"
πεζογραφίας -"εκτός τόπου και χρόνου" στην εποχή της και χωρίς
μεταγενέστερους μιμητές- που στηρίζεται σε μια εκκεντρική αφηγηματική
τεχνική και σ' ένα εξίσου εκκεντρικό περιεχόμενο.

Ο αφηγητής στις νουβέλες του Κλάιστ εξιστορεί με απάθεια, ψυχρότητα
αλλά και εξαιρετική ακρίβεια, ακραία ανθρώπινα περιστατικά και οριακές
ψυχικές καταστάσεις, που εξωθούνται στα άκρα "ως την ψύχωση, την
παραφροσύνη και τον θάνατο" με την παρέμβαση σκοτεινών εξω-κοσμικών
δυνάμεων. Το υπερφυσικό στοιχείο γίνεται αντιληπτό ως μια αρχέγονη
δύναμη παραλόγου, που ανατρέπει τους νόμους της φύσης και της
ανθρώπινης λογικής, για να αποκαταστήσει, όπως φαίνεται στη "Ζητιάνα
του Λοκάρνο", μια διαταραγμένη ηθική ισορροπία.

Έτσι, ο τρόμος που προκαλούν οι ιστορίες του Κλάιστ δεν προέρχεται
τόσο από την παρουσία της υπερφυσικής μορφής όσο από τη διαπίστωση του
αδιεξόδου της ανθρώπινης λογικής και της εξουδετέρωσης της ανθρώπινης
βούλησης μπροστά σε μιαν απροσδιόριστη αμείλικτη νομοτέλεια.
Έξι διηγήματα, αντιπροσωπευτικά διαφόρων κατηγοριών φανταστικής
πεζογραφίας, που μπορούν να συσχετιστούν με τη "Ζητιάνα του Λοκάρνο",
για να προσδιοριστεί ουσιαστικότερα η λειτουργία του φανταστικού στο
διήγημα του Κλάιστ. Tο διήγημα του Κ. Π. Καβάφη "Eις το φως της
ημέρας" αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα "αμιγούς" φανταστικής
ιστορίας, στην οποία είναι εμφανής ο δισταγμός του αναγνώστη απέναντι
στο υπερφυσικό. Το διήγημα του Νίκου Νικολαΐδη "Μεταθάνατο"  αποτελεί
μια παράλληλη θεματικά ιστορία με αυτή του Κλάιστ, σχετικά με την
εμφάνιση του φαντάσματος μιας φτωχής γυναίκας, που ο ήρωας του
διηγήματος σκότωσε κατά λάθος. Το διήγημα του Ε. Α. Πόε "Η πτώση του
οίκου των Ώσερ" είναι μια "παράξενη", απλώς, ιστορία, όπου τα
υπερφυσικά συμβάντα εξηγούνται τελικά με τη λογική. Δύο αλληγορικά
φανταστικά διηγήματα, τον "Oυίλιαμ Ουίλσον" του Πόε, μια ιστορία που
περιέχει ρητές ενδείξεις για την αλληγορική της ανάγνωση, και τη
"Μύτη" του Νικολάι Γκόγκολ, που αναγγέλλει τη λογοτεχνία του
υπερφυσικού του 20ου αιώνα, καθώς προτείνει ως αλληγορική σημασία του
κειμένου τη μη-σημασία της αλληγορίας. Το διήγημα του Όσκαρ Γουάιλντ
"To φάντασμα του Κάντερβιλ" , αποτελεί παρωδία του φανταστικού:
εξιστορεί τις ταπεινώσεις του φαντάσματος ενός πύργου, οι ιδιοκτήτες
του οποίου δεν παίρνουν στα σοβαρά την "τρομερή" παρουσία του. Τέλος,
στο διήγημα της Βιρτζίνια Γουλφ "Στοιχειωμένο σπίτι",  το υπερφυσικό
δεν συγκροτεί φανταστική αφήγηση αλλά διαχέεται ως εντύπωση στον
εσωτερικό μονόλογο της ηρωίδας.

"H ζητιάνα του Λοκάρνο" μπορεί να συσχετιστεί και με ειδικότερες
φανταστικές αφηγηματικές κατηγορίες, σύγχρονές της ιστορικά, όπως
είναι το γοτθικό μυθιστόρημα και το ρομαντικό παραμύθι, δύο είδη που
αναπτύχθηκαν στο πλαίσιο του ρομαντισμού στα τέλη του 18ου και στις
αρχές του 19ου αιώνα. Το διήγημα του Κλάιστ μοιράζεται με το γοτθικό
μυθιστόρημα τα κύρια στοιχεία του τυπικού του διάκοσμου, όπως είναι η
σκοτεινή ατμόσφαιρα των στοιχειωμένων πύργων με τα μυστηριώδη ανήλιαγα
δωμάτια και τις εφιαλτικές φασματικές φιγούρες, που εμφανίζονται για
να αποδώσουν δικαιοσύνη...

ΠΥΛΗ